مقدمه

واسکازین 85w140، در دنیای خودروها و ماشین‌آلات سنگین، روانکاری قطعات یکی از مهم‌ترین عوامل دوام و کارکرد بهینه محسوب می‌شود. واسکازین 85W140 یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین روغن‌های دنده است که در گیربکس‌ها و دیفرانسیل‌های خودروهای سنگین استفاده می‌شود. در این متن به طور کاملاً جامع به همه چیز درباره این روانکار مهم می‌پردازیم: از چیستی و کاربردها، تا نحوه تولید، فاکتورهای کلیدی در خرید و مصرف، قیمت، برندها، تفاوت‌ها و حتی آینده استفاده از این نوع واسکازین.

فصل اول: واسکازین 85W140 چیست؟

تعریف واسکازین
واژه واسکازین (Vaseline) در زبان عامیانه بازار ایران معادل “روغن دنده” یا “Gear Oil” است. واسکازین‌ها روغن‌هایی هستند که برای روانکاری اجزای انتقال قدرت مانند دیفرانسیل، گیربکس، جعبه‌فرمان و جعبه‌دنده‌های دستی و اتوماتیک طراحی شده‌اند. این روغن‌ها وظیفه کاهش اصطکاک، خنک‌کنندگی و محافظت از قطعات در برابر خوردگی، سایش و رسوب را بر عهده دارند.

کد 85W140 چه معنایی دارد؟
اعداد روی واسکازین یا همان شاخص ویسکوزیته بر اساس استاندارد SAE (Society of Automotive Engineers) بیان می‌شود.
– عدد “85W” شاخص ویسکوزیته در هوای سرد (W: winter، زمستان) است؛ یعنی روغن در دماهای پایین تا منفی ۱۲ درجه سانتی‌گراد همچنان عملکرد مناسبی دارد.
– عدد “140” نشان‌دهنده ویسکوزیته روغن در دمای عملیاتی (100 درجه سانتی‌گراد) است که برای شرایط کاری سنگین مناسب است.
ترکیب این دو عدد یعنی این روغن از نظر روانی و محافظت در بازه وسیعی از دماها کارایی مناسبی دارد.

فصل دوم: کاربردهای واسکازین 85W140

واکسازین 85W140 عمدتاً برای شرایطی که فشار و دمای کاری بالاست توصیه می‌شود. در موارد زیر این روغن بیشترین کاربرد را دارد:

1. دیفرانسیل خودروهای سنگین
خودروهای سنگین باری، اتوبوس‌ها و کامیون‌ها که بارهای بالا و مسیرهای کوهستانی را طی می‌کنند، به واسکازین غلیظ و بادوامی همچون 85W140 نیاز دارند. مقاومت حرارتی و فشار بالای این روغن از سایش چرخ‌دنده‌ها جلوگیری می‌کند.

2. گیربکس ماشین آلات راهسازی
دستگاه‌هایی مانند لودر، بولدوزر، بیل مکانیکی و ماشین‌آلات معدنی که معمولاً تحت فشار و بار شدید کار می‌کنند، از این روغن برای کاهش اصطکاک و افزایش طول عمر قطعات انتقال قدرت استفاده می‌کنند.

3. جعبه‌دنده خودروهای دو دیفرانسیل
خودروهایی که طراحی دو دیفرانسیل دارند و یا برای آفرود و مسیرهای ناهموار به کار می‌روند، به روغن دنده‌ای با ویسکوزیته بالا و پایداری حرارتی مناسب نیازمندند.

4. تقسیم‌کننده نیرو (Transfer Case)
این بخش از سیستم انتقال نیرو در خودروهای چهارچرخ متحرک (4WD) و دو دیفرانسیل از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و معمولاً واسکازین با گرید بالا در آنها استفاده می‌شود.

فصل سوم: مزایای واسکازین 85W140

این روغن دنده مزایایی به همراه دارد که قابل قیاس با روغن‌هایی با ویسکوزیته کمتر نیست:

الف) پایداری حرارتی بالا
در دوران کاری سنگین و تحت فشار بالا، برخی روغن‌ها خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهند، اما واسکازین 85W140 با افزودنی‌های اختصاصی، پایداری خود را حفظ می‌کند.

ب) کاهش سایش و اصطکاک
وجود مواد افزودنی EP (Extreme Pressure) مانع تماس مستقیم فلز با فلز شده و سایش قطعات را به حداقل می‌رساند.

ج) خاصیت ضد زنگ و خوردگی
این روغن‌ها عموماً با ترکیباتی تهیه می‌شوند که لایه محافظی روی فلزات ایجاد می‌کنند تا رطوبت، آب و اسیدهای ضعیف تولیدشده در محل، سبب خوردگی نشوند.

د) دوام قابل توجه
افزودنی‌هایی مانند آنتی‌اکسیدان و پاک‌کننده رسوبات کمک می‌کند واسکازین‌های 85W140 در مسافت‌ها و ساعات کاری طولانی کارایی خود را از دست ندهند.

ه) کاهش نشتی
ویسکوزیته بالای این روغن موجب می‌شود کمتر از آب‌بندها و درزها نشت کند و مصرف آن اقتصادی‌تر باشد.

فصل چهارم: نحوه تولید واسکازین 85W140

تولید واسکازین‌ها معمولاً به دو روش رایج صورت می‌گیرد:

۱. استفاده از روغن پایه معدنی
در این روش روغن حاصل از پالایش نفت خام با کیفیت بالا، پس از ارزیابی طیف مناسبی از مولکول‌های مورد نظر انتخاب می‌شوند. به این پایه، افزودنی‌هایی مانند:
الف- ترکیبات ضدسایش (ZDDP)،
ب- مواد ضد اکسیداسیون،
ج- مواد ضدخوردگی و ضدزنگ،
د- مواد ضد کف و پایدارکننده حرارت،

اضافه می‌شود. هرچقدر فرآیند تصفیه و پالایش باکیفیت‌تر باشد، روغن نهایی مقاومت بیشتری در برابر اکسیداسیون و تخریب خواهد داشت.

۲. تولید از روغن پایه سنتتیک و نیمه‌سنتتیک
در تولید پیشرفته، از روغن‌هایی استفاده می‌شود که با فرآیند شیمیایی و کنترل‌شده، ساختار مولکولی یکسان و پایداری بالا دارند. این نوع روغن‌ها معمولاً گران‌تر اما کارآمدتر هستند و در شرایط کاری شدید یا برای خودروهای لوکس عرضه می‌شوند.

کنترل کیفیت
در هر دو روش، محصول نهایی در آزمایشگاه‌های پیشرفته از لحاظ ویسکوزیته، پایداری حرارتی، قدرت تحمل فشار و سایر شاخص‌ها تست می‌شود تا استانداردهای SAE و API را پاس کند.

فصل پنجم: نکات کلیدی هنگام خرید واسکازین 85W140

تفاوت برندها و فرمولاسیون‌ها باعث شده است که انتخاب روغن دنده کمی چالش‌برانگیز باشد. برای انتخاب صحیح، به نکات زیر توجه کنید:

۱. اعتبار برند و داشتن تاییدیه‌های کیفی
برندهای معتبر معمولاً محصولاتی با استانداردهای بین‌المللی مانند API (American Petroleum Institute) و استاندارد SAE عرضه می‌کنند. برندهای مشهور ایرانی مثل بهران، ایرانول، کاسترول، شل، توتال و… در بازار موجودند.

۲. تاریخ تولید و انقضا
واکسازین مانند هر روانکار دیگری در شرایط انبارداری نامناسب کیفیت خود را از دست می‌دهد، پس به تاریخ تولید و انقضای حک‌شده روی قوطی توجه کنید.

۳. نوع افزودنی‌های خاص
وجود مواد EP، پاک‌کننده، ضد زنگ، ضد کف و آنتی اکسیدان اهمیت دارد. برخی برندها با درج عبارات GL-5، GL-4 نشان می‌دهند که این افزودنی‌ها در فرمولاسیون خود دارند.

۴. اصالت کالا و عدم ناخالصی
متاسفانه بازار پر از نمونه‌های تقلبیست. خرید از مراکز معتبر همراه با بررسی سیل و هولوگرام و بسته‌بندی شکیل، ریسک خرید کالای نامرغوب را کاهش می‌دهد.

۵. قیمت واقعی (نه زیر قیمت بازار)
قیمت خیلی پایین معمولاً نشانه کیفیت ضعیف یا تقلبی بودن محصول است. برندهای اصل و استاندارد معمولاً رنج مشخص قیمتی دارند.

فصل ششم: نکات مهم برای مصرف واسکازین 85W140

برای افزایش عمر قطعات و خود واسکازین، رعایت موارد زیر ضروریست:

الف) دوری از ترکیب با روغن‌های دیگر
ترکیب روغن‌های دنده با گریدهای مختلف یا برندهای متفاوت، می‌تواند به افت کیفیت و حتی رسوبات در دیفرانسیل و گیربکس منجر شود. همیشه به دستور سازنده خودرو توجه کنید.

ب) بازه زمانی تعویض روغن
تعویض دیرهنگام روغن باعث افت کیفیت روانکاری، افزایش مصرف سوخت، سر و صدای گیربکس و سایش غیرقابل‌جبران قطعات می‌شود. معمولاً طبق توصیه شرکت خودروساز یا سرویس‌کار باسابقه، هر ۴۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر باید واسکازین تعویض شود.

ج) توجه به نشتی و کنترل سطح روغن
نشتی از دریچه‌ها و آب‌بندها رایج است و اگر سطح روغن دنده کاهش یابد، محافظت از قطعات کاهش می‌یابد. به صورت دوره‌ای سطح واسکازین را چک کنید.

د) نگهداری مناسب بشکه یا قوطی
دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت نگهداری شود، چون تجزیه زودهنگام روغن را سبب می‌شود.

فصل هفتم: تعیین قیمت واسکازین 85W140 در بازار

قیمت واسکازین به عوامل متعددی بستگی دارد:
– برند
ایرانول و بهران معمولاً قیمت مناسب‌تری نسبت به شل، توتال یا کاسترول دارند.
– نوع بسته‌بندی
واکسازین 85W140 معمولاً به شکل قوطی ۱ لیتری، ۴ لیتری، ۲۰ لیتری و بشکه ۲۰۸ لیتری فروخته می‌شود. خرید عمده صرفه اقتصادی بیشتری دارد.
– نوع روغن پایه
سنتتیک‌ها و نیمه‌سنتتیک‌ها گران‌تر از روغن‌های معدنی‌اند.
– وجود مواد افزودنی خاص
فرمولاسیون غنی، قیمت را بالاتر می‌برد.

فصل هشتم: برندهای معتبر واسکازین 85W140

داخلی:
– بهران
– ایرانول
– نفت پارس
– سپاهان
خارجی:
– شل (Shell)
– کاسترول (Castrol)
– توتال (Total)
– موبیل (Mobil)

برندهای خارجی بیشتر برای مصرف‌کنندگان حساس یا ماشین‌آلات بسیار گران‌قیمت توصیه می‌شود؛ اما نمونه‌های ایرانی با استاندارد API GL-5 به راحتی پاسخگوی نیاز بسیاری از خودروهای داخلی و سنگین هستند.

فصل نهم: تشخیص واسکازین اصل از تقلبی

بازارهایی با گردش زیاد معمولاً هدف سودجویان و عرضه نمونه تقلبی هستند.
راه‌های تشخیص عبارتند از:
1. بررسی بسته‌بندی
قوطی تغییرشکل‌نداده، هولوگرام و بارکد رسمی، چاپ با کیفیت.
2. بو و ظاهر روغن
واکسازین اصل نباید بوی تند صنعتی داشته باشد. رنگ آن معمولاً قهوه‌ای طلایی و شفاف است.
3. استعلام اصالت محصول
اغلب برندهای بزرگ کد رهگیری دارند که در سایت خودشان ثبت می‌شود.
4. خرید از نمایندگی رسمی

فصل دهم: مشکلات شایع و سؤالات متداول درباره واسکازین

۱. چرا هنگام تعویض روغن دنده، واسکازین قبلی سیاه و بدبو شده؟
عدم تعویض به‌موقع، یا ورود آب و آلودگی، یا استفاده ترکیبی از برندهای مختلف می‌تواند سبب اکسیداسیون، ایجاد بوی نامطبوع و تشکیل رسوب شود.

۲. مصرف واسکازین در خودروهایی با کاربری سبک چگونه است؟
در خودروهای سواری معمولاً واسکازین 75W90 یا 80W90 مصرف می‌شود. استفاده از 85W140 برای خودروی سواری معمولاً توصیه نمی‌شود مگر در شرایط خاص.

۳. آیا واسکازین 85W140 برای گیربکس‌های اتوماتیک مناسب است؟
خیر، گیربکس اتومات نیاز به روغن ATF مخصوص دارد.

فصل یازدهم: نقش افزودنی‌ها در کیفیت واسکازین

افزودنی EP:
برای جلوگیری از جوش خوردن و ساییدگی دنده‌ها زیر فشار بسیار زیاد.
آنتی‌اکسیدان:
کاهش سرعت اکسیداسیون و افزایش طول عمر روغن.
پاک‌کننده:
جلوگیری از تشکیل رسوب و لجن.
مواد ضدزنگ:
ایجاد یک لایه غیرفعال و محافظ روی سطوح فلزی.

فصل دوازدهم: راهنمایی فنی برای نگهداری و تعویض واسکازین

– در هوای سرد، بهتر است قبل از حرکت اجازه دهید روغن کمی گرم شود تا به خوبی درون مجموعه دیفرانسیل و گیربکس جریان پیدا کند.
– در صورت آب‌بندی مجدد گیربکس یا دیفرانسیل، همیشه واسکازین جدید و باکیفیت بریزید و از مصرف روغن‌های دست‌دوم به شدت خودداری کنید.
– پس از شست‌وشوی زیر خودرو، حتماً دریچه‌ها و نواحی اطراف Diff و گیربکس از نظر نشتی چک شود.

فصل سیزدهم: واسکازین 85W140 در خودروهای مدرن و قدیمی

خودروهای قدیمی و دیفرانسیل‌دار (پیکان، نیسان جونیور، وانت‌بار، مینی‌بوس‌ها و…) معمولاً به واسکازین غلیظ‌تری نیاز دارند، خصوصاً اگر بار سنگین می‌کشند یا در مناطق کوهستانی کار می‌کنند.

در خودروهای مدرن، خصوصاً بعضی مدل‌های پیکاپ، آفرود یا SUV‌های دو دیفرانسیل، تولیدکننده می‌تواند گرید متفاوتی را پیشنهاد دهد؛ همیشه دستوالعمل دفترچه راهنما را ملاک قرار دهید.

جمع‌بندی

واکسازین 85W140 یکی از رایج‌ترین و بادوام‌ترین روغن‌های دنده برای خودروها و ماشین‌آلات سنگین است. این روغن به دلیل ویسکوزیته بالا و افزودنی‌های ویژه، قادر به تحمل بار و دمای زیاد است و دوام مناسبی دارد. انتخاب واسکازین باکیفیت و تعویض به‌موقع آن، نقشی اساسی در طول عمر و کارایی خودرو دارد.

در خرید واسکازین باید به اصالت کالا، نوع مصرف، نوع افزودنی‌های موجود، بسته‌بندی سالم، تناسب با مدل خودرو و قیمت منطقی توجه ویژه داشت. استفاده از واسکازین مناسب، قطعات انتقال قدرت را در برابر انواع آسیب‌ها ایمن نگه می‌دارد و به طور کلی هزینه‌های نگه‌داری را پایین می‌آورد.