نحوه تعویض روغن گیربکس
مقدمه
نحوه تعویض روغن گیربکس، تعویض روغن گیربکس یکی از مراحل مهم نگهداری خودرو است. که نقش بسزایی در سلامت سیستم انتقال قدرت و عملکرد کلی خودرو دارد. گیربکس یکی از حساس‌ترین قسمت‌های خودروست که روغن آن وظیفه روانکاری، کاهش اصطکاک و انتقال حرارت بین دنده‌ها را بر عهده دارد. در این متن جامع به شرح کامل روند تعویض روغن گیربکس، ابزارها، نکات مهم و شیوه صحیح انجام این کار می‌پردازیم.
اهمیت تعویض روغن گیربکس
روغن گیربکس یکی از عناصر حیاتی در عملکرد صحیح و دوام جعبه دنده خودرو است. بسته به نوع گیربکس خودرو (دستی، اتوماتیک، نیمه اتوماتیک)، این روغن وظایف مهم و متنوعی را بر عهده دارد. که شامل موارد زیر است:
– روانکاری قطعات داخلی مانند دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و چرخ‌دنده‌ها که مانع از اصطکاک و سایش شدید می‌شود.
– انتقال نیرو به صورت روان بین بخش‌های مختلف گیربکس که باعث بهبود عملکرد و کاهش مصرف سوخت می‌شود.
– خنک‌کاری قطعات و جلوگیری از افزایش بیش از حد دمای داخلی گیربکس. که در صورت بالا رفتن دما، روغن خاصیت خود را از دست می‌دهد.
– محافظت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی به دلیل تماس مداوم روغن با قطعات فلزی در گیربکس.
– تمیز کردن قطعات از طریق جلوگیری از تجمع ذرات فلزی. رسوبات و آلودگی‌ها که می‌توانند باعث انسداد و آسیب به سیستم انتقال نیرو شوند.
با گذشت زمان و کارکرد خودرو. روغن گیربکس به دلایل مختلفی مانند حرارت زیاد. تماس با اکسیژن و ذرات فلزی آلوده. کیفیت خود را از دست می‌دهد. این کاهش کیفیت باعث رقیق شدن، سوختگی و کاهش خاصیت روانکاری می‌شود. که نهایتاً منجر به افزایش سایش قطعات داخلی، کاهش کارایی گیربکس و احتمال خرابی‌های پرهزینه خواهد بود. بنابراین. تعویض دوره‌ای و اصولی روغن گیربکس ضروری است. تا عمر مفید گیربکس افزایش یافته و از آسیب دیدن قطعات حساس جلوگیری شود.
زمان و دوره تعویض روغن گیربکس
– در خودروهای با گیربکس دستی معمولاً بازه تعویض روغن بین ۳۰ هزار تا ۶۰ هزار کیلومتر است.
– برای خودروهای با گیربکس اتوماتیک این بازه معمولا بین ۶۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر یا طبق توصیه دفترچه راهنمای خودرو است.
– این دوره‌ها ممکن است بر اساس مدل خودرو، شرایط رانندگی (ترافیک سنگین، بار زیاد، مسیرهای شیب‌دار) و نحوه استفاده تغییر کنند و نیاز به تعویض زودتر یا دیرتر ایجاد شود.
– قبل از تعویض بهتر است با استفاده از گیج یا مشاهده چشمی، سطح و کیفیت روغن گیربکس بررسی شود. تا از لزوم تعویض اطمینان حاصل شود.
رعایت این نکات، از بروز مشکلات جدی و هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری می‌کند. و تضمین می‌کند که گیربکس خودرو همیشه در بهترین حالت کاری خود قرار دارد.
انواع روغن گیربکس
روغن گیربکس بسته به نوع سیستم انتقال نیرو در خودرو به چند دسته مختلف تقسیم می‌شود. که هر کدام ویژگی‌ها و فرمولاسیون خاص خود را دارند:
– روغن گیربکس دستی
این نوع روغن معمولاً از نوع روغن‌های معدنی یا نیمه سنتتیک با ویسکوزیته مشخص و استاندارد است. وظیفه اصلی آن روانکاری دنده‌ها و بلبرینگ‌های گیربکس دستی است. تا اصطکاک کم شده و عملکرد دقیق دنده‌ها حفظ شود. استفاده از روغن مناسب در این نوع گیربکس موجب کاهش صدای دنده‌ها و افزایش طول عمر قطعات می‌شود.
– روغن گیربکس اتوماتیک (ATF)
این روغن تخصصی با فرمولاسیون پیشرفته است که علاوه بر روانکاری، خواص هیدرولیکی مهمی نیز دارد. معمولاً رنگ آن قرمز یا سبز است تا به راحتی قابل تشخیص باشد. این روغن باید دقیقاً با استانداردهای توصیه شده توسط سازنده خودرو مطابقت داشته باشد. زیرا اشتباه در انتخاب نوع روغن اتوماتیک می‌تواند باعث لغزش، تغییرات نامنظم دنده و آسیب‌های جدی به گیربکس شود.
– مایع گیربکس دوکلاچه و CVT
گیربکس‌های دوکلاچه و CVT به دلیل ساختار منحصر به فرد خود، نیازمند مایع و روغن‌هایی با مشخصات فنی خاص هستند. این مایعات علاوه بر روانکاری، وظیفه انتقال نیرو و خنک‌کاری قطعات حساس این سیستم‌ها را بر عهده دارند. و باید از نوع توصیه شده توسط کمپانی سازنده استفاده شود. تا عملکرد گیربکس حفظ و از خرابی‌های زودهنگام جلوگیری شود.
استفاده از روغن غیرمجاز، تقلبی یا نامناسب می‌تواند به مشکلات متعددی مانند ایجاد صداهای غیرطبیعی. لغزش کلاچ. سختی در تعویض دنده و در نهایت خرابی کامل گیربکس منجر شود. و هزینه‌های تعمیر سنگینی ایجاد کند.
ابزار و تجهیزات لازم برای تعویض روغن گیربکس
برای تعویض صحیح روغن گیربکس به صورت ایمن و استاندارد، تجهیزات زیر لازم است:
– روغن گیربکس نو مطابق با مشخصات و استانداردهای ارائه شده در دفترچه راهنمای خودرو
– ظرف مناسب برای جمع‌آوری روغن گیربکس کهنه و جلوگیری از آلودگی محیط زیست
– آچارهای تخصصی شامل سوکت، تخت یا آچار مخصوص پیچ تخلیه روغن
– قیف مخصوص ریختن روغن برای جلوگیری از ریختن روغن روی قطعات اطراف
– جک یا رمپ جهت بلند کردن خودرو و دسترسی بهتر به قسمت زیرین، در صورتی که محل تخلیه آن پایین‌تر باشد
– دستکش ایمنی برای محافظت دست از تماس با روغن‌های آلوده
– پارچه یا دستمال تمیز برای پاک‌سازی نواحی مختلف و جلوگیری از آلودگی قطعات
– ابزار بررسی سطح روغن مانند گیج یا پیچ کنترل روغن برای اطمینان از مقدار و کیفیت روغن پس از تعویض
– دفترچه راهنمای خودرو برای دستیابی به اطلاعات دقیق فنی و بهترین نوع روغن
رعایت استفاده از تجهیزات و روغن مناسب. کلید حفظ عملکرد مطلوب گیربکس و افزایش طول عمر آن است.
مراحل کلی تعویض روغن گیربکس
1. آماده‌سازی شرایط
– خودرو را روی سطح صاف پارک کنید.
– موتور و گیربکس را کمی گرم کنید. گرم بودن روغن به تخلیه بهتر آن کمک می‌کند.
– در صورت نیاز خودرو را با جک یا رمپ بالا ببرید. و با استند ایمنی ثابت نگهدارید.
– از خنک بودن موتور اطمینان حاصل کنید. تا خطر سوختگی کاهش یابد.
2. دسترسی به پیچ تخلیه روغن گیربکس
– در اکثر خودروها پیچ تخلیه در پایین گیربکس قرار دارد.
– ظرف مناسبی زیر محل تخلیه قرار دهید. تا روغن کثیف جمع شود.
3. باز کردن پیچ تخلیه
– پیچ تخلیه را به کمک آچار مناسب باز کنید.
– اجازه دهید روغن گیربکس کهنه کاملاً تخلیه شود. این فرآیند ممکن است چند دقیقه طول بکشد.
– پس از تخلیه کامل، پیچ را پس از تعویض واشر (در صورت لزوم) محکم ببندید.
4. تخلیه روغن از فیلتر یا جایگاه دیگر (در صورت وجود)
– برخی گیربکس‌ها دارای فیلتر روغن یا پیچ هوا هستند. که باید باز شده و روغن از آن محل نیز خارج شود.
– بررسی و تعویض فیلتر در صورت نیاز به عملکرد بهتر گیربکس کمک می‌کند.
5. ریختن روغن نو
– درپوش محل پرکردن روغن (معمولاً بالای گیربکس) را باز کنید.
– با استفاده از قیف، مقدار دقیق روغن گیربکس تازه را طبق دفترچه راهنما در گیربکس بریزید.
– مراقب باشید بیش از حد یا کمتر از مقدار توصیه شده روغن نریزید.
6. بررسی سطح روغن
– پس از ریختن روغن، موتور را روشن کنید و اجازه دهید چند دقیقه کار کند.
– سپس خودرو را روی سطح صاف قرار داده و سطح روغن را با گیج اندازه‌گیری یا پیچ کنترل بررسی کنید.
– در صورت لزوم مقدار روغن را تنظیم کنید.
7. بستن درپوش و تمیزکاری نهایی
– درپوش پرکننده را سفت کنید.
– محل کار را تمیز کنید و روغن کهنه را به مراکز بازیافت تحویل دهید.
نکات تخصصی و فنی
– در گیربکس‌های اتوماتیک، معمولاً نباید کل روغن تعویض شود بلکه ابتدا مقداری که در مخزن تخلیه می‌شود تعویض می‌گردد و سپس به صورت دوره‌ای کامل تعویض روغن انجام می‌شود.
– در خودروهای اتوماتیک معمولاً سیستم تعویض روغن گیربکس به صورت تخصصی‌تر و با دستگاه فلاش انجام می‌شود که تعویض کامل و بدون ایجاد خلأ را ممکن می‌کند.
– تعویض فیلتر روغن گیربکس در خودروهای اتوماتیک اهمیت ویژه‌ای دارد و باید حتماً با قطعات اصلی تعویض شود.
– رعایت مقادیر و نوع روغن اهمیت بالایی دارد زیرا روغن اشتباه باعث لیز خوردن کلاچ‌ها، خرابی باندها و دنده‌ها می‌شود.
– همیشه از ابزار و تجهیزات استاندارد و تمیز استفاده کنید تا از نفوذ آلاینده‌ها جلوگیری شود.
– اگر در هنگام تعویض روغن هنگام روشن شدن خودرو ایراداتی مانند صدای غیرطبیعی، لغزش دنده یا تعویض نامنظم دنده مشاهده شد، باید سریعاً توسط متخصص بررسی گردد.
نکات ایمنی حین تعویض روغن گیربکس
– استفاده از دستکش برای جلوگیری از تماس مستقیم پوست با روغن داغ و آلوده الزامی است.
– روغن گیربکس کهنه بسیار آلوده است و باید به دور از محیط زیست و کودکان نگهداری و جمع‌آوری شود.
– خودرو را در محیط دارای تهویه مناسب و فضا باز قرار دهید.
– خودرو را روی سطح صاف و پایدار جک کنید تا خطر ریزش جلوگیری شود.
– مراقب باشید هنگام باز کردن پیچ روغن فشار زیاد نباشد و با آرامش باز شود.
نکات پایانی
– تعویض روغن گیربکس یکی از مهم‌ترین سرویس‌های دوره‌ای خودروست. که به افزایش طول عمر گیربکس و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند.
– توجه به زمان‌بندی استاندارد و استفاده از روغن با کیفیت می‌تواند از بروز خرابی‌های پرهزینه جلوگیری نماید.
– اگر تخصص یا ابزار لازم را ندارید، مراجعه به متخصص و تعمیرگاه مجاز توصیه می‌شود.
– یادداشت کردن تاریخ و کیلومتر تعویض در دفترچه خودرو برای مدیریت بهتر نگهداری خودرو مفید است.